تجربیات مدیریتی من

امروزه اگر بخواهیم در فضای اقتصادی دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم هیچ راهی را برای آن نخواهیم یافت مگر مسیری که از داخل دانشگاهها و مراکز علمی کشور بگذرد. اکثر شرکت های صنعتی دریافته اند که در بازار پر رقابت امروز خصوصا در فضای جهانی کشورهایی که بیشترین سرمایه را برای تولید علم و دانش و استفاده از آن در صنعت بکار برده اند موفق تر عمل می کنند.

برای تحلیل این موضوع در کشور ما دو نقطه قابل تامل است اول اینکه ما در مقام تولید علم و دانش در چه سطحی قرار داریم ؟ و اینکه اگر قرار باشد خودمان را ارزیابی کنیم دقیقا در کجا قرار می گیریم.

 دومین نکته اینست که در حال حاضر به چه میزان از علم تولید شده بهره می بریم و بطور خلاصه اینکه میزان خروجی دانشگاههای ما چقدر است.

در پاسخ به سوال اول باید به گذشته برگشت و به تاریخچه تولید علم در ایران نگاهی عمیق تر داشت. تاریخچه تولید علم در ایران، به روزگاران کهن بر می‌گردد و با تاریخ کشور     ما عمیقاً پیوند خورده است. در قرون متمادی گذشته در سرزمین ما به علم،     عالم، دانش و معرفت توجه فراوانی می‌شده است و مراکزی که از کتب و اسناد     تاریخی نگهداری می‌کرده‌اند، دارای ویژگی‌های بوده‌اند که امروزه همان   ویژگی‌ها همچنان مورد توجه متخصصان قرار دارند.

امروز نیز ایران جز کشورهایی بوده که دارای رشد قابل قبولی از لحاط علمی می باشد. بر اساس اطلاعات استخراج شده از پایگاه اطلاعاتی Web of Science در بین سال های 1980 تا پایان سال 2009 میلادی و تحلیل اطلاعات حاصله بر اساس تحولات منطقه ای و جغرافیایی مهم 30 سال اخیر مانند برچینی دیوار برلین (در اروپا) ، فروپاشی اتحاد جماهیر شوری (در آسیا) و جنگ بین ایران و عراق و عراق و کویت (در خاورمیانه) رشد خاورمیانه به طور کلی در 30 سال اخیر سریع بوده است و تقریبا چهار برابر سطح جهانی است.

در میان کشورهای خاورمیانه ، ایران و ترکیه در راس هرم رشد تولیدات علمی قرار دارند. به ویژه ایران یکی از نمونه های موجود در دو دهه اخیر است که سریع ترین رشد در افزایش ظرفیت تولید علم دارا بوده است. بر اساس جدول ارائه شده در این گزارش ، علیرغم تنوع چشمگیر در شاخص رشد کشورهای منطقه خاورمیانه به طور کلی میزان رشد تولیدات علمی تقریبا چهار برابر سریعتر از سطح جهانی است. ایران و ترکیه با شاخص رشد به ترتیب 11 و 5.47 برابر سطح جهانی در منطقه پیشرو هستند. [1]

حال تا چه میزان توانسته ایم از این تولیدات علمی بهره ببریم خود سوالی است  که با نگاه اجمالی به ارتباط بین دانشگاه وصنعت میتوان به آن پاسخ داد.

به اذعان اغلب کارشناسان و اساتید در رشته های مختلف میزان بهره مندی صنایع  ما از دانش های تولید شده در سطح دانشگاهها بسیار اندک است و این روند همچنان ادامه دارد. وجود ضعف در این قسمت به کرات توسط مسئولین در جاهای مختلف اظهار شده است .

در این میان بعضی معتقدند صنعت نیازهای خود را از مراکز علمی طلب نمی کند و صرفا به کپی برداری از دستاوردهای سایر کشورها بسنده کرده است از طرفی عده ای دیگر نیز معتقدند دانشگاهها بسترهای مناسبی برای دسترسی به دانش تولید شده در آنها در اختیار فضای بیرونی قرار نمی دهند. وجود این شکاف باعث گردیده است که دانشگاه راه خود را برود و صنعت مسیر خود را طی کند و این جدایی از هم باعث ضعف در ارتباط این دو جایگاه در کشور شده و فرصت های مناسب بسیاری از دست رفته و میرود.

شاید بیهوده نباشد که بگوئیم تا زمانی که این دو مرکز مهم نتوانند بخوبی ارتباط مناسبی را با هم برقرار نمایند و صنعت تمام مشکلات خود را به دانشگاهها برای ایجاد راه حل های عملی رهنمون سازد و دانشگاهها نیز دستاوردهای و تحقیقات خود را برای بکارگیری در صنعت منتشر ننماید باید فکر دستیابی به نقطه های موفقیت را کم کم از ذهن دور ساخت چرا که در اغلب کشورهای توسعه یافت یکی از عوامل اصلی توسعه یافتگی را میزان ارتباط و بهره مندی صنعت و دانشگاهها از هم میدانند.

عدم وجود برنامه ریزی و سیاست گذاری کلان در همکاریهای تحقیقاتی بین دانشگاهها و مراکز صنعتی کشور یکی از اصلی ترین نقاط ضعف در این قسمت است که باید تاکیدات مناسبی در تمام مراکز دانشگاهی و صنعتی برای ایجاد یک ارتباط موثر و مطمئن برای بهره برداری از این فضا بکار گرفته شود.

از طرفی ایجاد فرهنگ بکارگیری دستاوردهای عملی در صنعت در سطح ملی با سیاست گذاریهای لازم در زمینه انعقاد قراردادهای تحقیقاتی با دانشگاهها و انجام اقدامات حمایتی از این قراردادها توسط دولت برای تاکید بر فرهنگ سازی در این زمینه میتواند راهکار مناسبی برای برون رفت این فضا باشد.

علاوه بر این برنامه ریزی و تلاش در جهت کاربردی کردن نتایج پروژه های تحقیقاتی در دانشگاهها و ایجاد مرکزی برای هدایت این نتایج و گسترش آن در سطح جامعه از عوامل دیگری است که باید به آن بطور جدی توجه ویژه معمول گردد. اگر چه در اغلب دانشگاهها دفتری با عنوان دفتر ارتباط با صنعت وجود دارد ولی بررسی عملکرد این دفاتر و مشاهده نقاط ضف و قدرت آنها باید بعنوان یک دستور العمل کلی برای هماهنگ سازی و نظارت بیشتر در این زمینه مورد نظر قرار گیرد. اگر بتوان در این مراکز بصورت آزمایشی نتایج تحقیقات را کاربردی کرد و نمونه های اجرایی از هر تحقیقی را تولید کرد شاید قدم های بعدی در زمینه های مختلف تجاری کردن این مفاهیم بتوان براحتی برداشت.

دعوت از محققین و دانشگاهیان برای بازدید از صنایع مختلف و درخواست ارائه راهکارهای جدید برای حل مشکلات در سطح ملی کمکی بسیار جدی برای بهرمندی از توان و قدرت مراکز دانشگاهی است. بطور کلی با توجه به زمینه های عملی قابل توجه در کشور اگر بتوان این ارتباط را بصورت کاملا متصل و کاربردی برقرار نمود و به تعبیری دانشگاه را در صنعت تعریف و صنعت را در دانشگاه متبلور ساخت میتوان گفت کشور ما پتانسیل های لازم را برای رسیدن به نقطه مورد نظر در برنامه ریزی های کلان کشوری خواهد داشت اگر چه نباید از نظر دور داشت که در این ارتباط دو سویه نفر سومی هم به نام حکومت وجود دارد که باید نقش اساسی خود را در زمینه های حمایتی از این دو مرکز بر عهده بگیرد.